คนไม่สูบบุหรี่ กินเหล้า ทำไมถึง ตับแข็ง

หลายคนเข้าใจว่า “ตับแข็ง = กินเหล้าเยอะ” แต่จริง ๆ แล้วมีอีกหลายสาเหตุที่สามารถทำลายตับได้โดยไม่ต้องพึ่งแอลกอฮอล์เลย เช่น…

1. ไวรัสตับอักเสบ B และ C – ตัวดีตัวร้ายที่มากับเลือด

ไวรัสตับอักเสบบีและซีเป็นภัยเงียบที่หลายคนไม่รู้ว่าตัวเองเป็น เพราะตอนติดเชื้อใหม่ ๆ แทบไม่มีอาการอะไรเลย แต่เบื้องหลังนั้นไวรัสกำลังทำลายเซลล์ตับแบบเรื้อรัง ยิ่งปล่อยไว้นานก็ยิ่งเสี่ยงเกิดพังผืดและกลายเป็นตับแข็งแบบไม่รู้ตัว การติดเชื้อสามารถเกิดขึ้นจากการใช้เข็มร่วมกับผู้อื่น การสักหรือเจาะโดยไม่ฆ่าเชื้อ การมีเพศสัมพันธ์แบบไม่ป้องกัน หรือแม้แต่ถ่ายทอดจากแม่สู่ลูก

ความน่ากลัวคือตับไม่มีเส้นประสาทที่จะส่งสัญญาณเจ็บปวดเหมือนอวัยวะอื่น ๆ ทำให้เราไม่รู้เลยว่ากำลังมีปัญหาอยู่ ต้องรอจนตับเสียหายไปเยอะแล้วถึงจะมีอาการออกมา ดังนั้นทางที่ดีที่สุดคือ ตรวจเลือดปีละครั้ง โดยเฉพาะหากมีพฤติกรรมเสี่ยง หรือเคยได้รับเลือดก่อนยุคที่ตรวจไวรัสได้แม่นยำ จะได้รักษาและป้องกันไม่ให้ตับพังโดยไม่รู้ตัว

2. โรคไขมันพอกตับ (NAFLD) – คนผอมก็เป็นได้!

หลายคนคิดว่าไขมันพอกตับต้องเกิดกับคนอ้วนเท่านั้น แต่ความจริงคือ “คนผอมก็เป็นได้” โดยเฉพาะถ้าชอบกินหวานจัด แป้งเยอะ นั่งทำงานทั้งวัน ไม่ค่อยขยับตัว ไขมันที่กินเข้าไปจะสะสมในตับจนเกิดการอักเสบเล็ก ๆ สะสมเรื้อรัง กลายเป็นตับแข็งได้ในระยะยาว โรคนี้พบได้บ่อยมากขึ้นในยุคที่คนติดอาหารฟาสต์ฟู้ด ชานมไข่มุก และชีวิตรีบเร่งแบบไม่ทันได้ดูแลตัวเอง

บางคนตรวจสุขภาพเจอค่า SGPT, SGOT สูงลอยลำ แต่ไม่มีอาการเลย เพราะโรคยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น ถ้ารู้ตัวเร็วแล้วปรับพฤติกรรม เช่น ลดหวาน ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และควบคุมน้ำหนักให้เหมาะสม จะช่วยลดไขมันในตับและฟื้นฟูตับให้กลับมาแข็งแรงได้ แบบไม่ต้องใช้ยาเลยด้วยซ้ำ

3. ยาบางชนิด – กินบ่อยไป ตับก็เหนื่อย

ใครที่ปวดหัวเมื่อไหร่ก็พารา ใครเป็นหวัดนิดหน่อยก็กินยาซ้ำซาก ระวังไว้นะ! ยาหลายชนิดโดยเฉพาะ “พาราเซตามอล” ถ้ากินเกินขนาดหรือบ่อยเกินไป จะทำให้ตับต้องทำงานหนักมาก เพราะตับคืออวัยวะหลักที่ใช้ในการขจัดสารเหล่านี้ออกจากร่างกาย เมื่อรับภาระมาก ๆ เซลล์ตับจะเริ่มเสื่อม และเกิดพังผืดในที่สุด

ยิ่งไปกว่านั้น สมุนไพรหรืออาหารเสริมบางตัวที่ไม่มี อย. หรือมีสารแฝง เช่น สเตียรอยด์ หรือโลหะหนัก ก็อาจทำลายตับแบบเงียบ ๆ โดยที่เราไม่รู้ตัวเลย ดังนั้นหากจำเป็นต้องใช้ยาเป็นประจำ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร และหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกันหลายตัวโดยไม่จำเป็น เพื่อให้ตับยังคงทำงานได้ดีไปอีกนาน

4. ภูมิคุ้มกันทำร้ายตัวเอง (Autoimmune Hepatitis)

ฟังดูแปลกใช่ไหม? แต่มีโรคที่ชื่อว่า “Autoimmune Hepatitis” หรือภาวะภูมิคุ้มกันทำร้ายตับ ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายที่ดันเข้าใจผิด คิดว่าเซลล์ตับเป็นศัตรู เลยไปรุมทำลายจนเกิดการอักเสบเรื้อรัง และพัฒนาจนเป็นตับแข็งในที่สุด โรคนี้มักเกิดในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และมีแนวโน้มทางพันธุกรรมร่วมด้วย

อาการของโรคนี้อาจเริ่มต้นแบบเบา ๆ เช่น เหนื่อยง่าย ปวดกล้ามเนื้อ หรือปวดท้องด้านขวาบน ถ้าไม่ได้ตรวจเลือดหรืออัลตราซาวนด์ก็อาจไม่รู้ว่าตับกำลังถูกทำลายอยู่ ถ้ารักษาทันเวลาด้วยยากดภูมิคุ้มกัน ก็สามารถควบคุมโรคไม่ให้ลุกลามได้ เพราะงั้นการรู้จักโรคนี้ไว้ก็ช่วยให้เราสังเกตตัวเองได้ดีขึ้น

5. โรคพันธุกรรมบางอย่าง – ตับแข็ง ตั้งแต่เด็กก็มีนะ

มีบางโรคที่เป็นกรรมพันธุ์ เช่น Wilson’s disease ที่ร่างกายขับทองแดงออกไม่ดี ทำให้มันไปสะสมในตับจนตับพัง หรือ Hemochromatosis ซึ่งร่างกายดูดซึมธาตุเหล็กมากเกินไปจนไปสะสมในตับ หัวใจ และอวัยวะอื่น ๆ โรคพวกนี้พบได้น้อยแต่มีอยู่จริง และมักไม่แสดงอาการจนเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ หรือแย่กว่านั้นคือไปตรวจเจอเอาตอนตับแข็งแล้ว

วิธีตรวจเช็กโรคพวกนี้คือการเจาะเลือดพิเศษและบางครั้งอาจต้องตรวจทางพันธุกรรมร่วมด้วย ใครที่มีญาติพี่น้องเป็นโรคตับแบบไม่ชัดเจน หรือเสียชีวิตจากโรคตับตั้งแต่อายุยังน้อย ควรระวังและบอกคุณหมอทุกครั้งที่ไปตรวจสุขภาพ เพราะการรู้ก่อนก็สามารถช่วยป้องกันความเสียหายระยะยาวได้

6. ดื่มน้ำหวาน กินขนมเก่งกว่าดื่มเหล้า!

แม้คุณจะไม่แตะเหล้าเลย แต่ถ้าติดชานมไข่มุก น้ำอัดลม หรือขนมหวาน ๆ ทุกวัน โอกาสเป็นไขมันพอกตับก็สูงมาก เพราะน้ำตาลฟรุกโตสที่อยู่ในของพวกนี้จะถูกเปลี่ยนเป็นไขมันโดยตรง แล้วไปสะสมในตับแบบเนียน ๆ จนเกิดการอักเสบเรื้อรัง ไม่ต่างอะไรกับตับของคนที่ดื่มเหล้าจัด

ในยุคนี้ที่คาเฟ่เต็มเมือง บวกกับไลฟ์สไตล์รีบเร่ง หลายคนเลือกของหวานหรือเครื่องดื่มน้ำตาลสูงเป็นรางวัลชีวิตทุกวันโดยไม่รู้เลยว่ากำลังทำร้ายตับตัวเองอยู่ ถ้าคุณมีพฤติกรรมแบบนี้ ลองลดของหวานลงสักนิด หรือเลือกสูตรหวานน้อยไว้ก่อน แล้วเพิ่มกิจกรรมเคลื่อนไหวระหว่างวันบ่อย ๆ ตับคุณจะได้ไม่รับภาระหนักจนเกินไป